"Waxaan u maleynayaa inay adag tahay in si sax ah loo qiyaaso tirada dhimashada iyo dhaawaca sababtoo ah waxaan u baahanahay inaan galno burburka, laakiin waxaan aaminsanahay inay labanlaabmi doonto ama ka badan tahay," Griffiths ayaa u sheegay Sky News ka dib markii uu Sabtidii yimid magaalada koonfurta Turkiga ee Kahramanmaras, xudunta u ah dhulgariirka, AFP ayaa sheegtay. "Weli ma aannan bilaabin tirinta dadka dhintay," ayuu yidhi.
Tobanaan kun oo ka mid ah shaqaalaha gurmadka ayaa wali nadiifinaya dhismayaal fidsan iyo dhismayaal iyadoo cimilada qabow ee gobolka ay uga sii dari doonto dhibaatada malaayiin qof oo u baahan gargaar degdeg ah dhulgariirka ka dib. Qaramada Midoobay ayaa ka digaysa in ugu yaraan 870,000 oo qof oo ku nool Turkiga iyo Suuriya ay aad ugu baahan yihiin cunto kulul. Suuriya oo keliya, ilaa 5.3 milyan oo qof ayaa hoy la'aan ah.
Ururka Caafimaadka Adduunka ayaa sidoo kale Sabtidii soo saaray rafcaan degdeg ah oo loogu talagalay $42.8 milyan si loo daboolo baahiyaha caafimaad ee degdegga ah, waxayna sheegtay in ku dhawaad 26 milyan oo qof uu saameeyay dhulgariirka. "Dhakhso, shaqaalaha goobidda iyo samatabbixinta waxay fursad u samayn doonaan hay'adaha samafalka ee loo xilsaaray inay daryeelaan tirada badan ee dadka ay dhibaatadu saameysey bilaha soo socda," Griffiths ayaa ku yiri muuqaal la soo dhigay Twitter-ka.
Hay’adda masiibooyinka Turkiga ayaa sheegtay in in ka badan 32,000 oo qof oo ka kala socda hay’ado kala duwan oo ku yaalla Turkiga ay ka shaqeynayaan baadigoobka. Waxaa kaloo jira 8,294 shaqaale gargaar caalami ah. Dhul-weynaha Shiinaha, Taiwan iyo Hong Kong ayaa sidoo kale kooxo baadigoob iyo samatabbixin ah u diray goobihii ay dhibaatadu ka dhacday. 130 qof oo u dhashay dalka Taiwan ayaa lagu soo waramayaa in laga soo diray, waxaana kooxdii ugu horeysay ay gaareen koonfurta Turkiga 7-dii February si ay u bilaabaan baadigoob iyo samatabbixin. Warbaahinta dawladda Shiinaha ayaa ku warrantay in koox samatabbixin ah oo ka kooban 82 xubnood ay badbaadiyeen haweenay uur leh ka dib markii ay yimaadeen 8-dii Feberaayo. Koox raadin iyo samatabbixin oo hay'ad ah oo ka socda Hong Kong ayaa u baxay aagga musiibada fiidkii 8-dii Febraayo.
Dagaalka sokeeye ee ka socda dalka Suuriya ayaa sababay in gargaar caalami ah uu dalkaasi gaaro tan iyo markii uu dhulgariirku dhacay. Dhanka waqooyi ee dalka ayaa ku jira aagga masiibada, balse isu socodka badeecadaha iyo dadka ayaa ku adag kala qeybsanaanta goobaha ay ka taliyaan mucaaradka iyo dowladda. Aagga musiibadu waxay inta badan ku tiirsanayd caawinta koofiyadaha cadcad, urur difaaca rayidka ah, iyo sahayda Qaramada Midoobay ma aysan gaarin afar maalmood ka dib dhulgariirka. Gobolka koonfureed ee Hatay oo ku dhow xadka Suuriya, dowladda Turkiga ayaa ka gaabisay in ay gargaar gaarsiiso meelaha ugu daran, sababo la xiriira arrimo siyaasadeed iyo kuwo diimeed.
Dad badan oo Turki ah ayaa rajo xumo ka muujiyay gaabis ku yimid howlaha samata bixinta, iyagoo sheegay inay lumiyeen waqti qaali ah, BBC ayaa sheegtay. Waqtigii qaaliga ahaa ee uu dhamaaday, dareenka murugada iyo kalsooni darada dowladnimada ayaa meesha ka saaraysa caro iyo xiisad ka dhalatay dareen ah in wax ka qabashada dowladda ee masiibadan taariikhiga ah ay tahay mid aan waxtar lahayn, cadaalad darro iyo saami-qaybsi la’aan.
Tobanaan kun oo dhismayaal ah ayaa ku dumay dhulgariirka,murat Kurum oo ah wasiirka deegaanka ee Turkiga ayaa sheegay in qiimeyn lagu sameeyay in ka badan 170,000 oo dhismayaal ah 24,921 dhisme oo ku yaalay aagga musiibada ay dumeen ama ay si xun u burbureen. Xisbiyada mucaaradka Turkiga ayaa ku eedeeyay xukuumadda Madaxweyne Recep Tayyip Erdogan dayacnaan, iyadoo ku guul darreysatay inay si adag u dhaqangeliso xeerarka dhismaha iyo inay si khaldan u adeegsatay canshuur weyn oo dhulgariir ah oo la ururiyay tan iyo dhulgariirkii ugu dambeeyay ee 1999. Ujeedada asalka ah ee canshuurta ayaa ahayd inay ka caawiso in dhismayaashu ay noqdaan kuwo u adkaysta dhulgariirka.
Cadaadis dadweyne, Fuat Oktay, madaxweyne ku xigeenka Turkiga, ayaa sheegay in dowladdu ay magacawday 131 tuhmane, ayna soo saartay amar lagu soo xirayo 113 ka mid ah 10 gobol oo uu dhulgariirka saameeyay. "Waxaan si fiican u maareyn doonnaa arrinta ilaa inta laga soo dhameystirayo nidaamka sharciga ah ee lagama maarmaanka ah, gaar ahaan dhismayaasha burbur weyn soo gaaray oo ay ka dhasheen khasaarooyin," ayuu ballan qaaday. Wasaarada cadaalada ayaa sheegtay in gobolada ay dhibaatadu ka dhacday ay ka sameysay kooxo baara dambiyada dhulgariirka si ay u baaraan khasaaraha ka dhashay dhulgariirka.
Dabcan, dhulgariirka ayaa sidoo kale saameyn weyn ku yeeshay warshadaha xirmooyinka maxalliga ah. Burburinta iyo dib-u-dhiska tiro badan oo dhismayaal ah ayaa saameeya kororka baahida degdega ah.
Waqtiga boostada: Febraayo-15-2023